Wat is het probleem eigenlijk?
Is het je al opgevallen? Het plastic afval in het water, de groene kleur van het water in de zomer, de dode vissen, eenden en ratten die soms voorbijdrijven, de afwezigheid van natuur en dieren? Misschien niet, dit is hoe jij het kanaal al zo lang kent. Het is echter geen gezonde plek, afval in en op het water, slechte waterkwaliteit en een volledig gebrek aan groen en habitat voor dieren. Je kan het zien als een habitat waar enkel cargoboten goed in gedijen. Vandaag meer dan ooit moeten we inzetten op natuur, moeten we de natuur terug naar de stad brengen en moeten we de problemen rond ecologie en klimaat aanpakken. Afval slingert rond op straat en wordt in het kanaal geblazen, of het wordt er rechtstreeks ingegooid, overstorten spuwen rioolwater het kanaal in en de versteende oevers zijn allerminst gastvrij voor het leven in het water. Er zijn meerdere problemen met het kanaal maar ook meerdere oplossingen.
Wij werken hier aan
Kajakken om te sensibiliseren
De afvalproblematiek in het kanaal, de slechte waterkwaliteit en het gebrek aan natuur zijn geen alom gekende problemen. Maar wanneer je passeert langs het kanaal in het centrum van Brussel, kan je altijd wel vuil zien drijven op het water. Eender welk uur of welke dag. Indien dit afval niet uit het water gehaald wordt komt het uiteindelijk via de Schelde in de Noordzee terecht. Elk jaar stroomt wereldwijd 8 miljoen ton plastic afval via rivieren de oceanen in. Om deze verschillende problemen onder de aandacht van de mensen te brengen en te ijveren voor oplossingen organiseren wij kajaktochten op het kanaal om te vissen naar afval, en dit telkens voor nieuwe mensen om zoveel mogelijk mensen te bereiken. De activiteit is voor iedereen toegankelijk – gezinnen, vrienden, groepen, scholen, bedrijven en associaties.
Installatie van een afvalbarriere
Door de Haven van Brussel worden reeds acties ondernomen om het afval uit het water te halen (opkuisboten, litter traps) maar deze oplossingen zijn niet voldoende om de constante stroom van afval tegen te gaan. Bovendien is het kanaal allereerst een waterweg voor het transport van boten. Dit maakt het afvalprobleem geen makkelijk vraagstuk om op te lossen. Hoe houd je de stroom van afval tegen zonder het bootverkeer te storen? Wij werkten een voorstel uit om juist voor de sluis van Molenbeek een afvalbarriere te installeren over de hele breedte van het kanaal die het afval zou tegenhouden en naar de kant zou duwen om het van daar uit het water te halen. De sluismeesters zouden de arm vanop afstand openen telkens wanneer een boot moet passeren. De Haven van Brussel voert huidig een studie uit rond de problematiek van drijvend afval en zal onze oplossing ook onderzoeken. Canal It Up is lid van het opvolgingscomité.
STATIEGELD OP BLIKJES EN PLASTIC FLESJES
Ondanks de pogingen rond recyclage en bewustmaking, en de vele cleanups die door burgers georganiseerd worden blijft het volume van zwerfvuil stijgen. 40% van het afval dat we in het kanaal terugvinden – en in de natuur in het algemeen – bestaat uit single-use drankverpakkingen. Hiervoor bestaat een reeds bewezen en efficiënte oplossing: statiegeld. Door waarde te geven aan de blikjes en flesjes, zullen ze minder snel in de natuur terechtkomen en sneller opgeruimd worden indien dat toch nog gebeurd. Wij zamelden, met de hulp van andere organisaties, 15.000 handtekeningen in om recht te hebben op hoorzittingen in het Vlaams en Brussels parlement. Beide hoorzittingen vonden reeds plaats en ondertussen werd beslist dat statiegeld ingevoerd zal worden in België tegen 2025. Rest de vraag welk statiegeldsysteem ingevoerd zal worden.
Plinten langs het kanaal
De studie uitgevoerd door de Haven van Brussel aangaande het afval in het kanaal kwam in de eerste fase al tot de conclusie dat het meeste afval in het kanaal in het water terechtkomt door de wind. Er zwerft afval rond op de kades en dat wordt in het water geblazen. Dit is ook wat Canal It Up constateert tijdens de vele uren die wij op en rond het kanaal spenderen. Op de kade is het afval makkelijk op te kuisen maar eens in het water wordt dit zeer moeilijk en bestaat het risico dat het in de zee terechtkomt. Daarom stellen wij plinten voor als afvalbarriere tussen de kade en het kanaal.
De groene eilanden
De kanaalzone in het centrum van Brussel bestaat volledig uit steriele, grijze, steile kaaimuren. Dit is geen uitnodigende plaats voor mens en dier. Vissen kunnen er geen eitjes leggen, vogels vinden er geen voedsel en de mens is ver verwijderd van het water. In 2020 werkten we een project uit van groene eilanden om een nieuwe natuurlijke zone aan te leggen in het Beco dok in het stadscentrum. Dit project stelden we voor aan het politieke landschap en de Haven van Brussel. In april 2022 heeft de Haven van Brussel een pilootproject gelanceerd van 220 m² aan groene eilanden ter hoogte van de Brusselse jachthaven. Als dit project succesvol is, zullen er nog 440 m² aan eilanden geïnstalleerd worden elders in het kanaal. Dit is een fantastisch project en wij zullen ervoor ijveren dat de volgende eilanden ook op zichtbare plekken geïnstalleerd worden waar ze ook voordelig zijn voor de mens. Concreet zorgen deze eilanden voor een verbinding tussen verschillende natuurlijke zones en creëren ze zelf nieuwe habitats. De planten halen hun nutriënten direct uit het water en hun wortels zijn de perfecte schuilplaats voor vissen en een plek om hun eitjes te leggen. De zachte eilanden kunnen broedplaatsen worden voor vogels en de planten trekken insecten aan. Zulk een project op grote schaal zou ook een zuiverend effect kunnen hebben op het water, en het hitte-eiland effect kunnen verminderen door het opnemen van warmte.
Waterkwaliteit verbeteren
De kwaliteit van het water in het kanaal is niet goed, en dat van de Zenne is zelfs nog slechter. De hoofdreden voor de slechte kwaliteit zijn de vele overstorten van de riolering naar het kanaal. De riolering in Brussel is van het unitaire of gemengde type. Huishoudafval- en regenwater komen in dezelfde buis terecht. Bij regen raakt de riolering verzadigd en stroomt het afvalwater samen met het regenwater via de overstorten in het kanaal en de Zenne. Net zoals ratten en ander afval gezien er geen roosters op de overstorten staan. Een overstort zou maximum enkele keren per jaar in werking mogen treden, anders is het geen overstort meer. Deze in Brussel treden ettelijke keren meer per jaar in werking. Volgens de Europese kaderrichtlijn water van 2000 moeten alle Europese waterlopen tegen 2027 ecologisch en chemisch de goede toestand bereiken. Volgens de huidige stand van zaken zal de stad de objectieven niet halen. Wij proberen om politici aan te spreken en lanceren regelmatig communicatie campagnes om aandacht te vragen voor de problematiek. We bespreken mogelijke oplossingen in de artikels hieronder.
Recyclage
Het beste afval is het afval dat je niet produceert. Ondertussen wordt een groot deel van het huidig plastic afval wel nog steeds opgebrand in de verbrandingsoven. Dit kan zeker beter. Daarom zijn wij zelf het opgeviste kanaalplastic beginnen recycleren en hergebruiken. En dit wouden we doen op een manier zodanig dat het gerecycleerde plastic helpt met vermijden van verder plastic afval in het kanaal. Daarom gebruiken we het eerste omgezette plastic om Henry de aalscholver pluimen te geven. Lees er hier meer over.